ZNANE OBRAZY W FILMIE „CHŁOPI”

sierysuje.pl znane obrazy w filmie „Chłopi”

Wisienką na torcie w animowanej adaptacji „Chłopów” Władyslawa Reymonta są wplecione w film znane obrazy. Zapraszam do wspólnego przyjrzenia się kilku z nich.

Ożywione malarstwo to świetny pomysł twórców filmu „Chłopi” (DK Welchman, czyli Doroty Kobieli i Hugh Welchmana). Dodaje filmowi urody, a tropienie obrazów jest fajną zabawą. Stu malarzy, którzy stworzyli filmową animację inspirowało się zarówno bardzo znanymi dziełami, które większość z nas rozpozna bez pudła, jak i mniej oczywistymi, które być może film pomoże odkryć na nowo. W „Chłopach” oprócz polskich odnajdziemy obrazy van Gogha, Vermeera czy Muncha. Jeśli chcesz je porównać z oryginałami, zajrzyj na instagramowy profil filmu (@chlopifilm).

(Nie tylko) Młoda Polska

sierysuje.pl znane obrazy w ekranizacji „Chłopów" Reymonta
„Dziewczynę z perłą” Jana Vermeera można oglądać w muzeum Mauritshuis w Hadze

W „Chłopach” (docenionych nagrodą Nobla co prawda dopiero w latach międzywojennych, ale napisanych na samym początku XX wieku) jest to, co młodopolskiej sztuce najważniejsze: wiele wątków, język stylizowany na wiejski, barwne, wręcz impresjonistyczne opisy przyrody, w rytm której toczy się życie w Lipcach. Nic dziwnego, że twórcy filmu, którzy zachowali reymontowski podział na cztery pory roku, inspirowali się malarstwem tego okresu: obrazami Juliana Fałata, Leona Wyczółkowskiego, Władysława Ślewińskiego, Ferdynanda Ruszczyca, Alfreda Wierusz-Kowalskiego czy Jana Stanisławskiego. Nie sposób jednak przeoczyć, że animacja nawiązuje przede wszystkim do stylu wielkiego realisty Józefa Chełmońskiego, co moim zdaniem wyszło na dobre, bo nie „ukrywa” twarzy aktorów (jak w „Twoim Vincencie”, również autorstwa Welchmanów).

Nie tylko polscy widzowie mogą się pobawić w tropienie malarstwa w filmie „Chłopi”, bo wpasowano w kadry również obrazy zagraniczne (już nie tylko z końca XIX i początku XX wieku), na przykład „Dziewczynę z perłą” Vermeera (Jagna w kościele), „Żniwa” Pietera Breughla starszego (mieszkańcy Lipiec pracują na polu) i „Popołudnie, odpoczynek po pracy” van Gogha (Kowal i Antek odpoczywają pod stogiem zboża).

„Bociany”, Józef Chełmoński (1900)

sierysuje.pl malarstwo w ekranizacji „Chłopów”
„Bociany” Józefa Chełmońskiego można oglądać w warszawskim Muzeum Narodowym

Ten obraz pojawia się na samym początku „Chłopów”, a postaci na nim widoczne to zapewne (nieobecni niestety w filmie) Kuba i Witek, czyli parobek i pastuszek-sierota pracujący w gospodarstwie Borynów.

Chełmoński pokazał bociany przylatujące, akcja toczy się jesienią, ale nie ma to znaczenia w tej scenie, która wprowadza nas w świat Reymonta – dziewiętnastowieczną polską wieś. Na pierwszym planie obrazu są dwie osoby: oracz siedzący na polu, któremu towarzyszy chłopiec, może syn. W tle widać kryte strzechą chałupy i krowy zaprzężone do pługa. Wieśniacy pracują razem, a może mały przyniósł właśnie ojcu z domu obiad (ziemniaki i zsiadłe mleko, a może żurek i ziemniaki omaszczone skwarkami?) w glinianym naczyniu zwanym dwojakami. Chwila odpoczynku od pracy w polu to okazja by spojrzeć w niebo – symbolicznie oderwać się od prozy życia.

Mimo, że pokazana przez Chełmońskiego sytuacja jest banalna, pozornie nieciekawa, „Bociany” przykuwają uwagę, zmuszają by przyjrzeć im się bliżej zgłębiając detale. Może to spokój, którym emanuje spokojny krajobraz i odpoczywający, zapatrzeni na bociany chłopi rzuca czar na odbiorcę? A może nadzieja, którą symbolizują te ptaki – jeśli założą gniazdo na widocznej w tle topoli, gospodarzom będzie się dobrze wiodło.

Józef Chełmoński namalował „Bociany” jako dojrzały już mężczyzna i uznany artysta, kiedy po studiach w Monachium i paryskich sukcesach (także, co u malarza nie takie oczywiste, finansowych) zamieszkał w dworku w Kuklówce pod Grodziskiem Mazowieckim. Być może zainspirował się scenkami widywanymi na co dzień, a może tym, co zapamiętał z dzieciństwa, które spędził pod Łowiczem we wsi Boczki (która dziś na jego cześć nosi nazwę Boczki Chełmońskie) albo z wypraw na Ukrainę i Podole. Wieś malował Chełmoński przez całe życie, co zresztą w Paryżu wzbudzało zachwyt –  egzotyczną tematyką, bogactwem uchwyconych pędzlem charakterów ludzkich i stonowaną kolorystyką.

„Babie lato” Józef Chełmoński (1875)

sierysuje.pl znane obrazy w filmie „Chłopi”
„Babie lato” Józefa Chełmońskiego można oglądać w warszawskim Muzeum Narodowym

Wzorowana na obrazie Chełmońskiego scena jest jedną z najbardziej zmysłowych, mimo pozornej niewinności, w całym filmie „Chłopi”. Oto Jagna, jeszcze niepoślubiona staremu Borynie, odpoczywa na polu, łapiąc wyciągniętą do góry ręką nitki babiego lata. Być może to jest właśnie moment, kiedy przechodzący obok Antek zobaczył tę znaną mu przecież od dawna dziewczynę w zupełnie innym świetle i zakochał się w niej po uszy. Jeszcze nic ich nie łączy, być może sami jeszcze nie widzą, że to początek wielkiej tragicznej miłości – my widzowie już to przeczuwamy.

I ten obraz, jak wiele innych Chełmońskiego, utrzymany jest w delikatnych barwach, współgrających z jesiennym czasem babiego lata. Jedynie żółta chustka leżącej na plecach bosonogiej dziewczyny tworzy barwny akcent. Co czujemy patrząc na „Babie lato”? Spokój. Rozmarzona dziewczyna błądzi myślami gdzieś daleko od widocznych w tle ludzi i bydła. Widoczny na drugim planie czarny piesek zdaje się pilnować, aby nikt nie przerwał jego pani tej chwili relaksu.

„Babie lato”, starsze od „Bocianów” o ćwierć wieku powstało po pobycie malarza na Kresach niedługo po ukończeniu monachijskich studiów. Nie bardzo się spodobało warszawskim krytykom przyzwyczajonym do innych bohaterek w malarstwie. Zamiast uduchowionej panny pastuszka i to na dodatek z brudnymi stopami? Prozaiczna wieś, a nie romantyczny dworek? Realizm bez pudrowania pokazujący prawdziwych ludzi dopiero torował sobie drogę do polskich galerii sztuki…

„Czesząca się” Władysław Ślewiński (1897)

sierysuje.pl film Chłopi malarstwo
„Czeszącą się” Władysława Ślewińskiego można oglądać w krakowskim Muzeum Narodowym

I znowu scena z Jagną, która rozczesuje swoje długie blond włosy. Antek jest w więzieniu, ciężko pobity Boryna dogorywa w łóżku, w domu coraz bardziej szarogęszą się Hanka i Kowal. Niemal uwięziona w pokoju z chorym mężem Jagna nie ma ochoty go pielęgnować; nigdy go nie kochała, a co czuje teraz, zdradza jej wzrok.

U Ślewińskiego jest zupełnie inaczej, nie grają złe emocje, obraz emanuje leniwą zmysłowością. Rudowłosa kobieta siedzi w bieliźnie na łóżku, przed nią leży okrągłe lusterko, w którym odbija się fragment czyjejś twarzy, być może artysty, który uchwycił tę bardzo intymną chwilę. Wrażenie wejścia w świat „Czeszącej się” potęguje nietypowe skadrowanie – Ślewiński jakby przybliżył modelkę do oglądającego ukazując jedynie ciasny fragment pomieszczenia. Nie wiadomo, kim była sportretowana kobieta, być może to rosyjska malarka Eugenia Szewcow, późniejsza żona artysty. Malarz kilkakrotnie ją uwiecznił w takich właśnie pozornie zwyczajnych codziennych sytuacjach. Oglądając obraz nie sposób nie pomyśleć o twórczości Toulouse-Lautreca, a przede wszystkim Degasa (który dziewięć lat wcześniej namalował siedzącą tyłem na łóżku nagą „Czeszącą się kobietę”)

Jeden ze znawców sztuki tak opisał obraz: „akt kobiety przed lustrem czeszącej wspaniałą falę rudoblond włosów. Padało na to charakterystyczne, ogrodowe światło. Syrena w akwarium!”. Rzeczywiście, opadające kaskadą gęste pukle i – poza miedzianą plamą włosów – utrzymana w zieleniach kolorystyka mogą się kojarzyć z podwodnym światem. „Czeszącą się” Ślewiński namalował w 1897 roku w Paryżu, gdzie mieszkał kilka lat studiując malarstwo, między innymi u Gauguina.

„Z chrustem” Julian Fałat (1913)

sierysuje.pl „Chłopi” film znane obrazy
„Z chrustem” Juliana Fałata można oglądać w warszawskim Muzeum Narodowym

Zima, drugi tom epopei Reymonta, to – wbrew pogrążonej w letargu przyrodzie – czas wielkich namiętności. Poślubiona Maciejowi Jagna romansuje z jego synem. Emocje aż kipią, bo o zdradzie dowiadują się stary Boryna i Hanka. Wygnana przez Macieja rodzina Antka mieszka w biedzie u ubogiego teścia Bylicy.To właśnie Hanka przedziera się mozolnie przez zaspy śniegu w scenie zainspirowanej obrazem Juliana Fałata „Z chrustem”. Być może wraca z poręby, która niebawem stanie się powodem sporu wsi z dziedzicem.  Do tej pory zahukana i bezbarwna zdradzana żona zaczyna sobie zdawać sprawę, że Antek jest w gruncie rzeczy słabym człowiekiem i nie może już na niego liczyć. Bierze więc sprawy w swoje ręce, czym zdobywa uznanie Boryny. Właśnie od spotkania w śniegu Maciej zaczyna inaczej patrzeć na Hankę; dostrzega w niej silną kobietę i – chyba jedyną – swoją sojuszniczkę.

Krakowski artysta Julian Fałat był zakochany w górskich pejzażach i wielokrotnie je malował, najchętniej zimą. Często w tym celu odwiedzał Zakopane, a przez kilka lat mieszkał i tworzył w Bystrej niedaleko Bielska-Białej. Mam wrażenie, że był zafascynowany tysiącem odcieni śniegu, które starał się uchwycić na swoich obrazach. Chociaż motyw śniegu malował Fałat wiele razy, kiedy przyjrzymy się dokładniej poszczególnym obrazom, dostrzeżemy różnice. Raz szarobiała pokrywa dławi ziemię, innym razem śnieg radośnie skrzy w słońcu, a czasem już wiosennie topnieje.

Chociaż Fałata kojarzymy głownie z akwarelami, „Z chrustem” to obraz olejny na płótnie. Jak wynika z podpisu, Fałat namalował go w ukochanej Bystrej. Widoczna na pierwszym planie kobieta niesie owinięty chustką chrust, czyli nieduże gałązki (które zgodnie z prawem chłopi mogli brać sobie za darmo z pańskiego lasu, ale tylko z ziemi, nie wolno ich było ścinać). W tle widać góry, las i wiejskie chałupy. Obraz utrzymany jest w stonowanej kolorystyce, z niebieskościami i szarościami kontrastuje tylko czerwona odzież kobiety na pierwszym tle.

Sztuka na ekranie

sierysuje.pl „Chłopi” Reymonta film 2023
„Sad” Jana Stanisławskiego można oglądać w Muzeum Narodowym w Krakowie

Oglądając po raz pierwszy film „Chłopi” nie wychwyciłam oczywiście wszystkich obrazów, które się w nim znalazły (i wątpię, by nawet znawca tematu był w stanie to zrobić, o ile śledził wartką akcję). Jest ich kilkadziesiąt, jeśli nie więcej. Nie wszystkie znam; niektóre pojawiają się zresztą na ekranie na moment. Ich obecność w filmie tworzy wspaniały klimat polskiej wsi w jej najpiękniejszej odsłonie. Twórcy filmu sprawili mi niesłychaną przyjemność, filmując moją ukochaną książkę w tak wysmakowany plastycznie sposób. Mam nadzieję, że ta interpretacja powieści Reymonta trafi do serc widzów na całym świecie i oczywiście trzymam kciuki za Oskara.

W nagłówku artykułu – obraz Józefa Chełmońskiego „Burza” z 1896 roku, który również znalazł się w ekranizacji. Obraz można oglądać w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Jeśli interesują Cię malarstwo, architektura, muzea – artykuły na ten temat znajdziesz pod tagiem ze sztuką na ty.

Udostępnij:

DAWNE POLSKIE ELEMENTARZE – MOJA NOWA KSIĄŻKA

sierysuje.pl dawne polskie elementarze nowa książka Agata Kafarska

Wracam na bloga po dłuższej przerwie spowodowanej intensywną pracą nad bardzo ciekawym nowym projektem. O czym będzie moja nowa książka? Jak nad nią pracuję? Zapraszam do lektury!

W podręczniku Italik. Pisz ładniej kroje pisma szkolnego omówiłam w zarysie. Obiecałam sobie jednak – w takiej czy innej formie – wrócić do tego interesującego tematu. I oto wracam.

Jeśli interesuje Cię poprawa pisma – sięgnij po książkę Italik. Pisz ładniej i towarzyszące jej zeszyty ćwiczeń dla dzieci i dorosłych. Z nią nauczysz się pisać ładniej! Kliknij tu, żeby kupić!

O czym będzie moja nowa książka

sierysuje.pl stary polski elementarz wocalewski
Pierwszym wyrazem w elementarzu B. T. Wocalewskiego „Strzecha rodzinna” z początku XX wieku był – podobnie jak u większości innych autorów – „ul”.

Sukces książki o italiku, a także związane z nią rozmowy/maile/komentarze o współczesnym piśmie szkolnym w naturalny sposób podsunęły mi pomysł rozwinięcia tematu, a konkretnie przyjrzenia się, jak wyglądało pismo elementarzowe w Polsce na przestrzeni dziejów. Pisałam już na blogu o Elementarzu Mariana Falskiego i piśmie przedwojennym, ale bardzo chciałam temat bardziej zgłębić i zająć się nim szerzej. Myślałam o cyklu wpisów blogowych, ale ostatecznie postanowiłam napisać o tym książkę. I właśnie to robię.

Bohaterami książki będą polskie elementarze używane w szkołach przez ostatnie 200 lat: od opracowanego na zlecenie Komisji Edukacji Narodowej „Elementarza dla szkół parafialnych narodowych” Onufrego Kopczyńskiego z roku 1785 – do elementarzy z końca XX wieku. Jaką metodą uczyły pisać, jak wyglądały, jakie pismo proponowały i dlaczego.

Nie będzie to jednak opowieść li tylko o nauce pisania w szkole. W miarę zbierania materiałów coraz bardziej zaczęła mnie interesować sama dawna polska szkoła i chciałabym ją przybliżyć współczesnym czytelnikom. Jak wyglądały klasy, ile zarabiali i gdzie się kształcili nauczyciele, jaka była organizacja szkolnictwa (w I Rzeczypospolitej, pod zaborami, w okresie międzywojennym i po II wojnie), czym pisano, jak przebiegały lekcje i ile dni trwał rok szkolny. To bardzo ciekawy, szerzej nieznany temat. Samo docieranie do informacji, czytanie historycznych źródeł to arcyciekawa przygoda intelektualna, a myślę, że pisanie książki będzie nie mniej emocjonujące.

Jak pracuję nad książką o polskich elementarzach

sierysuje.pl dawne polskie elementarze książka

Jestem teraz, to znaczy na początku maja, wciąż na etapie kwerendy. Szacowałam, że zbieranie materiałów zajmie mi koło trzech miesięcy, tymczasem okazało się, że każdy nowy temat, którego dotykam – rodzi kolejny, a ten jeszcze trzy inne. Na przykład pisząc o organizacji polskiego szkolnictwa po odzyskaniu niepodległości musiałam zająć się problemem analfabetyzmu, systemami oświaty w trzech zaborach czy nowymi aktami prawnymi dotyczącymi nauczania. Wyszukuję źródła (stare polskie elementarze, materiały dla nauczycieli, prasę, zdjęcia), docieram do nich online lub na żywo, czytam, robię notatki, a później – co jest bardzo trudne – selekcjonuję, co trafi do książki.

Materiału jest ogrom, samych elementarzy musiałam przestudiować kilkadziesiąt, by wybrać te, które dokładniej omówię. Liczba elementarzy wydawanych w XIX i pierwszej połowie XX wieku była wręcz niewyobrażalnie duża. Nauczyciele mieli naprawdę trudny wybór, tym bardziej, że poziom tych podręczników był bardzo różny, a większość autorów szła na łatwiznę kopiując pomysły od siebie nawzajem.

Poprzednią książkę tworzyłam w domu, teraz postanowiłam pracować głównie poza nim. Zamknięcie w czterech ścianach to negatywna strona freelansu. Pisanie w czytelniach, kawiarniach pozwala zerwać z tą – męczącą na dłuższą metę – samotnością, wyjść między ludzi. Ma też tę zaletę, że redukuje problem z oddzieleniem pracy od zajęć domowych. Pisząc nie robię przerw na mieszanie rosołu i nastawianie prania, lecz mogę się skupić, co skutkuje większą efektywnością. Nie bez znaczenia jest tu fakt, że moje dzieci są już licealistami i nie wymagają takiego zaangażowania mojej uwagi jak kilka lat temu.

Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

sierysuje.pl stypendium ministra kultury

Miło mi podzielić się z Wami informacją, że na napisanie książki poświęconej elementarzom i nauce pisania w polskich szkołach na przestrzeni wieków  dostałam roczne stypendium twórcze Ministra Kultury. Ułatwia mi ono skupienie się na tym projekcie. Jest też doskonałą motywacją, by pracować systematycznie i napisać książkę do końca roku.

Za jakiś czas, kiedy już zbiorę wszystkie materiały na pewno opowiem Wam więcej o tym projekcie.

Mój podręcznik ładnego pisania „Italik. Pisz ładniej” i towarzyszące mu dwa zeszyty ćwiczeń – dla dzieci i dla dorosłych – kupisz w sklepie KLEKSOGRAFIA (kliknij tutaj)

Udostępnij:

NOWY BULLET JOURNAL NA ROK 2023

Pierwszego stycznia przeprowadzam się do nowego notesu. „Nowy Rok – nowe BuJo”, tak lubię najbardziej. Tym razem udało mi się do końca grudnia zapisać (prawie) cały notatnik, więc bez wyrzutów sumienia żegnam go i zaczynam nowy. Bullet Journal w 2023 roku będę prowadziła w notesie formatu B5 Devangari z piękną okładką ozdobioną rysunkiem nocnego nieba.

Czytaj dalej →

Udostępnij: