Strona główna » się pisze

Kategoria: się pisze

KAZIMIERZ PROMYK – CZŁOWIEK, KTÓRY NAUCZYŁ POLAKÓW CZYTAĆ

konrad prószyński promyk

Kiedy słyszymy hasło „elementarz” – myślimy o podręczniku Mariana Falskiego. Tymczasem to starszy o pokolenie Konrad Prószyński znany jako Promyk (nomen omen) rozświetlił mroki polskiego analfabetyzmu w wymiarze wręcz nieprawdopodobnym.

Promyk podobnie jak Falski pochodził z Kresów. I tak jak on autorem elementarzy został przypadkowo. O ile podręczniki Falskiego popularność zdobyły przede wszystkim dlatego, że powszechnie korzystano z nich w szkołach, o tyle książki Prószyńskiego kupowano dobrowolnie: rodzice – dzieciom, prywatni nauczyciele – uczniom, dorośli analfabeci – sami dla siebie.

 

Litery na ścianie stodoły

obrazowa nauka czytania i pisania prószyński promyk elementarz

Podczas wakacyjnego pobytu na Mazowszu Ksawery Prószyński po raz pierwszy zetknął się bezpośrednio z ciemnotą chłopów. W całej wsi nikt nie potrafił czytać, a dzieci nie rozumiały nauczyciela uczącego po rosyjsku. Postanowił temu zaradzić: na ścianie stodoły wymalował kilka prostych wyrazów, sylab i liter. Zaciekawieni mieszkańcy wsi próbowali zgadywać, co oznaczają tajemnicze znaki. Wtedy zjawiał się Prószyński i zaczynał lekcję – tłumaczył co oznaczają poszczególne litery, jak się je wymawia i jak je łączyć w wyrazy.  Jako że metoda okazała się skuteczna, ułożył i w 1874 roku wydał obrazkowy elementarz dla samouków. Pierwsza wersja, Elementarz ścienny, nawiązująca do lekcji na ścianie stodoły okazała się niepraktyczna, opracował więc drugą, tradycyjną książkową. Elementarz, na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni z roku 1875 zyskał już niebywałe powodzenie. Cztery lata później wyszła Obrazkowa nauka czytania i pisania.

Wszystkie książki były nastawione na nauczanie domowe dzieci i dorosłych oraz samouctwo wspierane przez kogoś piśmiennego. Publikacje te – co było typowe dla autorów drugiej połowy XIX wieku – Prószyński podpisywał pseudonimem literackim. Jako Kazimierz Promyk jest dziś bardziej znany niż pod prawdziwym nazwiskiem. Z czasem podręczniki Promyka trafiły także do szkół. 

 

Self-made man

Promyk Prószyński
Konrad „Promyk” Prószyński (1851-1908)

Lubię sobie wyobrażać, że dziś Promyk byłby mistrzem autopromocji na Tik-Toku i Instagramie. Sto pięćdziesiąt lat temu poradził sobie świetnie bez mediów społecznościowych tworząc samowystarczalne imperium wydawnicze. Sam pisał, drukował i sprzedawał książki, broszury, kalendarze. Miał zarówno stacjonarną księgarnię w Warszawie, jak i wysyłkową, obsługującą cały kraj. Publikował nie tylko elementarze – same tytuły jego książek dowodzą, jak wszechstronnym był człowiekiem: Geografia początkowa – przewodnik dla uczących (Warszawa 1874), O księdzu Stanisławie Staszycu (Warszawa 1875), Jak zbierać mierzwę czyli nawóz i urządzać gnojownie (Warszawa 1883), Ciekawe zjawiska w świecie, co choć ludzie na nie ciągle patrzą, ale ich zwykle nie rozumieją (Warszawa 1884), Budowanie z piasku i krycie budynków (Warszawa 1903).

Wisienką na torcie była sprzedająca się w gigantycznych nakładach założona i wydawana przez Prószyńskiego „Gazeta Świąteczna”, którą szczególnie upodobali sobie chłopi. Pod koniec XIX wieku ukazywała się w nakładzie aż 30 tysięcy egzemplarzy. Świetnym pomysłem, który wpłynął na jej popularność było zaproszenie czytelników do redagowania. Na łamach gazety ukazywały się ich artykuły dotyczące lokalnych spraw. Pismo wychodziło aż do drugiej wojny światowej, po śmierci Promyka redagowały ją jego dzieci (miał ich… jedenaścioro), które wraz z żoną wydawcy przejęły rodzinny biznes.

 

Wszystkie głosy i brzmienia

konrad Prószyński kazimierz promyk
nowatorski alfabet Promyka

Prószyński – cieszący się dużą popularnością, w pewnych kręgach graniczącą z histerycznym uwielbieniem – odważył się na krok, który wprawił w konsternację nawet najzagorzalszych zwolenników. Otóż ni mniej ni więcej, tylko stworzył… nowy polski alfabet. Miał on aż 47 znaków, które miały oddać wszystkie głosy i brzmienia występujące w mowie polskiej. Pomysł nie spotkał się ze zrozumieniem, skrytykował go nawet wielki entuzjasta Promyka, Żeromski.

Niezrażony chłodnym przyjęciem autorskiego abecadła, Prószyński zaczął je wprowadzać w „Gazecie Świątecznej” od 2 kwietnia 1889. Później zastosował nowy alfabet we fragmentach  Obrazkowej z 1892 roku, a edycję z 1916 roku (wyszła już po śmierci Promyka) wydrukowano już całkowicie nowym alfabetem. Niestety, poza nim samym nikt inny nie używał promykowego abecadła i dziś nikt już o nim nie pamięta…

 

Nauczyć pisać w 6 albo 8 tygodni

sierysuje.pl

Elementarz miał w ciągu 39 lat aż 66 wydań (1 280 000 egzemplarzy), a Obrazowa nauka pisania i czytania dla samouków 17 wydań (540 000 egzemplarzy) i wychodziła aż 41 lat. Książki wznawiano po kilka razy w roku. Zastanawiając się nad fenomenem  Prószyńskiego trzeba sobie uświadomić, z czym przyszło mu się zmierzyć. Przed laty czterdziestu-trzydziestu co dziesiąty ledwo człowiek w naszym kraju i narodzie czytać umiał. (…) Dziś jednak, chwała Bogu, jest o wiele już lepiej, bo na dziesięciu trzech umie czytać, a są takie wsie, gdzie umie połowa, lub i większa część, a nawet prawie wszyscy już młodzi i dorośli. Ale na ogół jeszcze dobrze nie jest podsumował na początku XX wieku swoją 30 już lat trwającą walkę z analfabetyzmem. 70% analfabetów w społeczeństwie wydaje się z dzisiejszej perspektywy przerażająco wysoką liczbą, tymczasem dla Promyka był to sukces w porównaniu ze stanem wyjściowym.

Co ciekawe, nawet we współczesnych opracowaniach notorycznie przekręcana jest nazwa Elementarz, na którym nauczysz czytać w 5 albo 8 tygodni. Poirytowany Promyk żalił się: przytaczający tytuł tego elementarza lub drukarze drukujący ich pisma, w miejscu tem często popełniają pomyłkę, która rzucać może na ten napis posądzenie o bezmyślność. Dodają tu błędnie od siebie wyraz „się”, tak jak gdyby tytuł elementarza przeznaczony był przez autora do odczytywania nie przez tych, którzy uczyć chcą lub powinni, lecz dla nieumiejących jeszcze czytać, dla nieczytelnych. Oczywiście nikt bez pomocy drugiej osoby ani w 5, ani w 8 tygodni samodzielnie nie nauczyłby „się” czytać. Dlatego w podręcznikach zawarte są dokładne wskazówki dla uczących. 

 

Promykowy „print”

konrad prószyński kazimierz promyk
uproszczone litery w elementarzu Promyka

 

Nowatorstwo elementarza Prószyńskiego polegało na wprowadzeniu od początku czytania całymi sylabami. Pa wprowadzeniu wszystkich samogłosek i dwóch spółgłosek (b, t) od razu można było czytać i pisać krótkie teksty. Przy czym demonstrowane były rożne kształty i wielkości liter, zarówno drukowanych, jak i pisanych. W Obrazowej nauce najpierw pojawiają się kanciaste literki. Nadaję literom kształt taki, aby uczeń niewprawną jeszcze ręką mógł go z łatwością naśladować i aby zarazem rękę wprawiał stopniowo, pisał Promyk.

Kolejny etap pisania to uproszczone litery przypominające współczesny print – są minimalistyczne i nie łączą się ze sobą w słowach. Dopiero później autor pokazuje klasyczną elementarzową kursywę w różnych wersjach (np. b zamknięte i otwarte, litery z pętelkami i bez). Na końcu książki pojawia się elegancki wzornik kursywy angielskiej z dosyć skomplikowanymi literami – nie bardzo wiadomo, co uczeń miałby z nim począć. Być może jest to propozycja pisma, do którego powinien dążyć pilnie ćwicząc kaligrafię (można je zobaczyć w nagłówku tego artykułu).

 

Najlepszy elementarz świata

kazimierz promyk konrad prószyński
różne wersje liter w elementarzu Promyka, pochylone i prostopadłe

Najlepszy Elementarz Świata. Znakomity Elementarz Polski Konrada Prószyńskiego (Promyka) brzmiał tytuł artykułu w jednym z pism pedagogicznych, nawiązujący do wystawy 500 elementarzy z całego świata urządzonej w 1892 roku przez londyńskie Towarzystwo Pedagogiczne. Podręcznik Promyka uznano tam za najbardziej przystępny, a metodę za najłatwiejszą. Dziś elementarze tego autora również oceniamy pozytywnie – na pewno ich plusem są liczne rysunki ułatwiające kojarzenie liter, urozmaicone liternictwo i nowatorska w tamtych czasach metoda zgłoskowa (sylabowa). Największą natomiast wadą są, typowe dla dawnych elementarzy, toporne, pozbawione sensu teksty, przeważnie wyliczanki dziwacznych słów, np. cep, cap, caca, pucy, pace, pac. Krytykował je (nie tylko zresztą u Promyka) Falski, nazywając „żargonem elementarzowym” i ubolewając, że skutecznie zniechęcają pierwszoklasistów, którzy na początku szkoły rwą się do czytania.

 

Skromne, taniutkie, wydawane masowo elementarze Promyka były praktyczną realizacją pozytywistycznych haseł pracy u podstaw: uczyły pisać polski lud. Nie sposób przecenić ich znaczenie dla walki z analfabetyzmem Polaków w okresie zaborów.

 

Kazimierz Promyk to jeden z bohaterów mojej nowej książki o polskich elementarzach, od KEN do końca PRL, którą napisałam w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (na rok 2023). Praca nad książką dała mi wiele radości. Mam nadzieję, że kiedy trafi w ręce Czytelników, im również sprawi frajdę.

Tymczasem zapraszam do sklepu KLEKSOGRAFIA po podręcznik ładnego pisania Italik. Pisz ładniej i zeszyty ćwiczeń – to najlepszy sprawdzony sposób na poprawę charakteru pisma. Więcej o mojej książce można dowiedzieć się tutaj (klik!)

Udostępnij:

DAWNE POLSKIE ELEMENTARZE – MOJA NOWA KSIĄŻKA

sierysuje.pl dawne polskie elementarze nowa książka Agata Kafarska

Wracam na bloga po dłuższej przerwie spowodowanej intensywną pracą nad bardzo ciekawym nowym projektem. O czym będzie moja nowa książka? Jak nad nią pracuję? Zapraszam do lektury!

W podręczniku Italik. Pisz ładniej kroje pisma szkolnego omówiłam w zarysie. Obiecałam sobie jednak – w takiej czy innej formie – wrócić do tego interesującego tematu. I oto wracam.

Jeśli interesuje Cię poprawa pisma – sięgnij po książkę Italik. Pisz ładniej i towarzyszące jej zeszyty ćwiczeń dla dzieci i dorosłych. Z nią nauczysz się pisać ładniej! Kliknij tu, żeby kupić!

O czym będzie moja nowa książka

sierysuje.pl stary polski elementarz wocalewski
Pierwszym wyrazem w elementarzu B. T. Wocalewskiego „Strzecha rodzinna” z początku XX wieku był – podobnie jak u większości innych autorów – „ul”.

Sukces książki o italiku, a także związane z nią rozmowy/maile/komentarze o współczesnym piśmie szkolnym w naturalny sposób podsunęły mi pomysł rozwinięcia tematu, a konkretnie przyjrzenia się, jak wyglądało pismo elementarzowe w Polsce na przestrzeni dziejów. Pisałam już na blogu o Elementarzu Mariana Falskiego i piśmie przedwojennym, ale bardzo chciałam temat bardziej zgłębić i zająć się nim szerzej. Myślałam o cyklu wpisów blogowych, ale ostatecznie postanowiłam napisać o tym książkę. I właśnie to robię.

Bohaterami książki będą polskie elementarze używane w szkołach przez ostatnie 200 lat: od opracowanego na zlecenie Komisji Edukacji Narodowej „Elementarza dla szkół parafialnych narodowych” Onufrego Kopczyńskiego z roku 1785 – do elementarzy z końca XX wieku. Jaką metodą uczyły pisać, jak wyglądały, jakie pismo proponowały i dlaczego.

Nie będzie to jednak opowieść li tylko o nauce pisania w szkole. W miarę zbierania materiałów coraz bardziej zaczęła mnie interesować sama dawna polska szkoła i chciałabym ją przybliżyć współczesnym czytelnikom. Jak wyglądały klasy, ile zarabiali i gdzie się kształcili nauczyciele, jaka była organizacja szkolnictwa (w I Rzeczypospolitej, pod zaborami, w okresie międzywojennym i po II wojnie), czym pisano, jak przebiegały lekcje i ile dni trwał rok szkolny. To bardzo ciekawy, szerzej nieznany temat. Samo docieranie do informacji, czytanie historycznych źródeł to arcyciekawa przygoda intelektualna, a myślę, że pisanie książki będzie nie mniej emocjonujące.

Jak pracuję nad książką o polskich elementarzach

sierysuje.pl dawne polskie elementarze książka

Jestem teraz, to znaczy na początku maja, wciąż na etapie kwerendy. Szacowałam, że zbieranie materiałów zajmie mi koło trzech miesięcy, tymczasem okazało się, że każdy nowy temat, którego dotykam – rodzi kolejny, a ten jeszcze trzy inne. Na przykład pisząc o organizacji polskiego szkolnictwa po odzyskaniu niepodległości musiałam zająć się problemem analfabetyzmu, systemami oświaty w trzech zaborach czy nowymi aktami prawnymi dotyczącymi nauczania. Wyszukuję źródła (stare polskie elementarze, materiały dla nauczycieli, prasę, zdjęcia), docieram do nich online lub na żywo, czytam, robię notatki, a później – co jest bardzo trudne – selekcjonuję, co trafi do książki.

Materiału jest ogrom, samych elementarzy musiałam przestudiować kilkadziesiąt, by wybrać te, które dokładniej omówię. Liczba elementarzy wydawanych w XIX i pierwszej połowie XX wieku była wręcz niewyobrażalnie duża. Nauczyciele mieli naprawdę trudny wybór, tym bardziej, że poziom tych podręczników był bardzo różny, a większość autorów szła na łatwiznę kopiując pomysły od siebie nawzajem.

Poprzednią książkę tworzyłam w domu, teraz postanowiłam pracować głównie poza nim. Zamknięcie w czterech ścianach to negatywna strona freelansu. Pisanie w czytelniach, kawiarniach pozwala zerwać z tą – męczącą na dłuższą metę – samotnością, wyjść między ludzi. Ma też tę zaletę, że redukuje problem z oddzieleniem pracy od zajęć domowych. Pisząc nie robię przerw na mieszanie rosołu i nastawianie prania, lecz mogę się skupić, co skutkuje większą efektywnością. Nie bez znaczenia jest tu fakt, że moje dzieci są już licealistami i nie wymagają takiego zaangażowania mojej uwagi jak kilka lat temu.

Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

sierysuje.pl stypendium ministra kultury

Miło mi podzielić się z Wami informacją, że na napisanie książki poświęconej elementarzom i nauce pisania w polskich szkołach na przestrzeni wieków  dostałam roczne stypendium twórcze Ministra Kultury. Ułatwia mi ono skupienie się na tym projekcie. Jest też doskonałą motywacją, by pracować systematycznie i napisać książkę do końca roku.

 

Mój podręcznik ładnego pisania „Italik. Pisz ładniej” i towarzyszące mu dwa zeszyty ćwiczeń – dla dzieci i dla dorosłych – kupisz w sklepie KLEKSOGRAFIA (kliknij tutaj)

Udostępnij:

ILUSTROWANA MAPA W 5 KROKACH

Ilustrowana mapa to świetny pomysł na powrót do wakacyjnych wspomnień – idealne zajęcie na coraz dłuższe jesienne wieczory. Okazja, by przypomnieć sobie urlopowe spacery albo zaplanować nowe wycieczki.

Oprawiony rysowany albo kaligrafowany plan miasta to piękna pamiątka lub prezent, który na pewno sprawi wiele radości. Ilustrowane mapy mogą tworzyć zupełnie początkujący artyści, to także dobry pomysł na kreatywne zajęcie dla dzieci – praca nad nimi nie wymaga ani precyzji, ani szczególnych umiejętności, ani wielu przyborów plastycznych. 

Pamiątka z wakacji

sierysuje.pl rysunkowa mapa Kazimierz Dolny ilustrowany plan miasta
Mapka Kazimierza Dolnego z wakacji w 2016 roku. Jak widać, dopiero uczyłam się kaligrafować. Kamienice na rynku to oczywiście Przybyłów (Celejowska jest gdzie indziej).

Kiedy przeglądam swoje sketchbooki i Bullet Journale, w których uwieczniałam podróże, z dużą przyjemnością patrzę na rysowane plany miast. Dzięki nim spaceruję w wyobraźni po uliczkach Kazimierza Dolnego, Nałęczowa czy Las Palmas de Gran Canaria.

Ilustrowane mapy zazwyczaj tworzyłam na miejscu, siedząc o świcie na balkonie – chciałam zatrzymać miłe chwile. Zdarzało się też, że plany miast powstawały jeszcze na etapie planowania podróży, zaznaczałam miejsca do zobaczenia, polecane w Internecie restauracje, najbliższe sklepy, trasy spacerowe.

Oprócz ozdabianych rysunkami, robię także mapy kaligrafowane, bez obrazków. Łączę w nich hand lettering z kaligrafią, bawię się krojami liter. Takie mapy również są efektowne, a praca nad nimi to duża frajda. Zazwyczaj jednak łączę obydwie techniki.

Ilustrowana mapa w pięciu krokach

Aby wykonać ilustrowaną mapę, potrzebny będzie dostęp do map Google (lub papierowa mapa/plan miasta), a także: ołówek, gumka i czarny wodoodporny cienkopis. Do kolorowania: farby akwarelowe, gwasze, kredki, kolorowe cienkopisy albo flamastry. Jeśli chcesz ozdobić mapę wykaligrafowanymi napisami: brush peny albo stalówka na obsadce i tusz. Mapę można wykonać w sketchbooku lub – jeśli ma być powieszona na ścianie – na kartce papieru akwarelowego lub grubego brystolu.

Pozornie skomplikowany proces tworzenia ilustrowanego planu miasta po rozbiciu na kilka etapów staje się o wiele prostszy! Dlatego przygotowałam dla Ciebie instrukcję w pięciu krokach.

Krok 1. – poszukaj inspiracji

sierysuje.pl ilustrowana mapa
Amsterdam, 1795, autor: Cornelis van Baarsel

Współczesne plany miast mają po prostu być czytelne i dokładne. Tworząc mapę ilustrowaną nawiązujemy do dawnej – szczególnie starożytnej i średniowiecznej – tradycji kartografii. Wtedy mapy były także piękne. Zanim więc zabierzesz się do pracy, poszukaj inspiracji, przyjrzyj się zarówno dziełom dawnych kartografów, jak i współczesnym mapom ozdabianym rysunkami (znajdziesz je wpisując w okno wyszukiwarki Grafika Google „illustrated maps”). Twojej uwadze polecam przede wszystkim rysowane ręcznie, choć mapy stworzone w programach graficznych również mogą być inspiracją.

Warto zajrzeć:

They Draw and Travel

Illustrated Maps

Krok 2. – wybierz swoje miejsce

sierysuje.pl ekumena Ptolomeusz mapa świata starożytność
Ptolomeusz w swojej „Geografii” uwiecznił tak zwaną ekumenę, czyli cały świat znany starożytnym. Wszystko, co było poza nią, uważano za obszary niezamieszkane przez ludzi.

Pamiętaj, że Twoja mapa będzie uproszczona. Dlatego musisz wybrać niezbyt duży obszar. Jeśli tworzysz plan miasta, będzie to rynek/Starówka albo okolica bliska Twemu sercu (np. dzielnica, w której mieszkasz). Pomiń mniejsze ulice, jeśli nie są dla Ciebie istotne. Po wybraniu miejsca, które zilustrujesz, wydrukuj fragment mapy z Google maps. Możesz także go przerysować, np. przykładając kartkę do ekranu komputera. Zaznacz ważne miejsca, które zechcesz dodać do swojej mapy – zamek, ratusz, Twój dom, pomnik, plażę, półwysep, górę. Poszukaj ich zdjęć lub obejrzyj je dokładnie w naturze (albo w podglądzie na żywo map Google).

Krok 3. – ustal styl i kolorystykę

sierysuje.pl ilustrowana mapa
Zwróć uwagę, jak niewielu kolorów użył autor tej mapy. Dzięki temu jest ona spójna i uporządkowana.

To już ostatni punkt przed rysowaniem mapy. Obmyśl, jakimi kolorami będziesz rysować ulice, jakimi rzekę czy tereny zielone. W jaki sposób podpiszesz elementy na Twoim planie miasta – czy będzie to prosty print, ozdobny hand lettering, oszukana kaligrafia, brush lettering czy prawdziwa kaligrafia tuszem i stalówką. Zastanów się, czy będziesz używać ikon symbolizujących miejsca takie jak poczta, dworzec, punkt informacji turystycznej, Twój hotel, sklepy; zwiększą one praktyczne zalety ilustrowanej mapy. Wybierz styl rysowania: czy to będą proste doodle czy akwarelowe obrazki, a może rysunki kredkami.

Krok 4. – narysuj/wykaligrafuj mapę

Naszkicuj ołówkiem layout Twojej mapy. Nie zapomnij o tytule! Rysując siatkę ulic, staraj się zostawić wolne miejsca na obrazki i podpisy. Zależnie od formatu, wybierz kilka obiektów, które narysujesz – jeśli będzie ich zbyt wiele, twój plan miasta zrobi się nieczytelny.

sierysuje.pl ilustrowana mapa Gran Canaria
Mapa Gran Canarii, bez rysunków, tylko liternictwo. Połączenie kaligrafii nowoczesnej i hand letteringu.

Popraw kontury wodoodpornym cienkopisem. Jeśli Twoja mapa będzie bez obrazków, lecz kaligrafowana, zrób napisy i poczekaj, aż tusz dobrze zaschnie. Wytrzyj ślady ołówka. Ewentualne puste miejsca na kartce wypełnij detalami, np. ludzikami, drzewami, pojazdami, doodlami. Pilnuj jednak, aby mapa była czytelna.

Krok 5. (opcjonalny) – pokoloruj swój kawałek świata

Twój rysunek może pozostać minimalistycznie czarno-biały. Jeśli chcesz go pokolorować, to sugerowałabym przedtem go zeskanować. Będziesz mieć dwie wersje do wyboru. Staraj się ograniczyć do kilku (maksymalnie pięciu) kolorów – dzięki temu plan miasta będzie nieprzeładowany.

I to wszystko – ilustrowana mapa gotowa! Mam nadzieję, że podoba Ci się efekt, praca sprawiła Ci frajdę, a miłe wspomnienia powróciły. 🙂

Podróż w wyobraźni

Oprócz istniejących miejsc możesz popuścić wodze fantazji i zilustrować:

  •  krainę z książki/filmu lub wymyśloną przez Ciebie
  • okolicę zamieszkiwaną przez Ciebie w dzieciństwie
  • Twoje miasto/wieś sprzed kilkudziesięciu czy nawet sprzed kilkuset lat
  • miasto marzeń, które chcesz odwiedzić

Mirów dawniej i jeszcze dawniej

sierysuje.pl ilustrowana mapa

Aby pokazać, jak w praktyce wygląda tworzenie ilustrowanej mapy, narysowałam plan Mirowa. To warszawskie osiedle na pograniczu Śródmieścia i Woli. Spędziłam tam pierwsze 15 lat życia, mieszkając najpierw na ulicy Siennej, później na Waliców. Mirów bardzo się zmienił od czasów przedwojennych – sporą jego część w czasie okupacji zajmowało getto, został w dużej mierze zburzony w wyniku obu powstań (w getcie i warszawskiego), później odbudowany, a w ostatnich latach niemal każdy wolny skrawek ziemi zajęły nowoczesne biurowce. Dlatego narysowałam aż dwa plany tego osiedla – przedwojenny i z lat 70.

urban sketching na Mirowie

W kolejnym artykule pokażę etapy pracy nad ilustrowanym planem Mirowa. Tymczasem zachęcam Cię do wykonania własnej rysunkowej mapy – życzę świetnej zabawy!

Udostępnij: