Na upartego można się bez niego obejść, ale po co? Jest niezastąpiony do szybkich szkiców i notatek. Dobrze dobrany ołówek lepiej będzie Ci służył.

Trudno znaleźć dom, w którym nie ma ołówka. Ołowianymi laseczkami pisano już w starożytności. Z czasem zaczęto oprawiać metalowe pręciki w drewno. W połowie XVI wieku ołów zastąpiono grafitem, ale – w polszczyźnie – pozostała nazwa „ołówek”. Współczesne ołówki wytwarza się z grafitu i kaolinu, przy czym im większa jest zawartość kaolinu, tym jaśniejszy i twardszy ołówek.

Przydaje się w kaligrafii i hand letteringu do rozmieszczania napisu i szkicowania liter. W rysunku pomaga zachować proporcje. Korzystam z ołówków na co dzień. Początkowo posługiwałam się zupełnie przypadkowymi, nie zwracając wagi na ich jakość i twardość. Kiedy kupiłam ołówki różnej twardości i zaczęłam je dobierać zależnie od potrzeby, bardzo poprawił się komfort użytkowania.

Ołówek twardy czy miękki?

Wybór odpowiedniej twardości ołówka zależy od przeznaczenia. Do pisania (notowania, konstruowania liter w hand letteringu, rysunku technicznego) sprawdzają się twarde lub średniej miękkości. Do szkicowania – raczej miękkie. Rysownicy, którzy ołówkami wykonują cały rysunek, posługują się pełną gamą twardości. Twardsze, czyli mniej się rozmazujące ołówki, wybierają osoby leworęczne.

Najbardziej uniwersalne i najłatwiej dostępne są ołówki ze środka skali twardości – HB (w Stanach #2) lub B (#1). Mamy do wyboru aż 24 twardości ołówków, od najmiększych 10B („B” oznacza blackness, czyli takie ołówki są ciemne) do najtwardszych 10H („H” to hardness, czyli takie ołówki są twarde). Rzadko która firma ma w ofercie pełną gamę, na przykład Derwent i Koh-I-Noor oferują po dwadzieścia, a Staedtler szesnaście twardości. Kilka lat temu kupiłam w Biedronce zestaw ołówków o dziewięciu twardościach – dla początkującego rysownika to aż nadto.

Drewniany czy mechaniczny?

Wybór zależy od osobistych preferencji. Tańsze i popularniejsze są ołówki w drewnianej oprawce, które – w miarę ścierania się grafitu – temperujemy. Ołówki mechaniczne mają wymienne wkłady (które również można ostrzyć). Znana kaligrafka Lindsey Bugbee (z bloga The Postman’s Knock) i mistrz hand letteringu Sean McCabe wolą ołówki mechaniczne. Jenn Coyle z bloga Hello Brio używa drewnianych (2H lub 2B). Popularne ołówki drewniane to na przykład Derwent i Faber-Castell, mechaniczne – Koh-I-Noor i Rotring.

Gumki i temperówki

Zaletą ołówka jest możliwość wytarcia napisanych nim linii – im grafit jest miększy, tym łatwiej to zrobić. Początkowo ślady ołówka wycierano woskiem, pumeksem albo ugniecionym miękiszem chleba. Z czasem pojawiły się gumki kauczukowe, a współcześnie mamy do wyboru wiele ich rodzajów i form. Moi faworyci to: białe gumki (usuwają ślady ołówka nie brudząc kartki i nie niszcząc jej) i gumki chlebowe (obecnie nie są wykonywane z chleba 😉 – używa się ich przykładając kilkakrotnie w jednym miejscu, a gumka nie ściera grafitu lecz zbiera go z powierzchni; gumkę taką można ugniatać jak plastelinę, stąd angielska nazwa kneaded eraser, gumka ugniatana).

Temperówka może być mechaniczna, na korbkę albo z silniczkiem elektrycznym. Jeśli często sięgasz po po ołówki i kredki, warto zainwestować w trwałą i ostrą. Zauważyłam, że wielu rysowników woli temperować ołówki nożem (lub starszego typu strugaczką z żyletką), bo zależy im, aby grafit był wyjątkowo długi i ostry. Ołówki mechaniczne również się ostrzy – temperówki często są zamontowane w ołówku, można je też kupić osobno.

Moje ołówki, gumki i temperówki

Nie robię rysunków ołówkami, wykorzystuję je niekiedy do szkiców – zanim sięgnę po cienkopis i akwarele. Częściej nimi piszę, używając do szybkich notatek, ale również do wstępnego rysowania liter w hand letteringu. Od kilku miesięcy moim faworytem jest kultowy ołówek Blackwing Palomino. Pisali nim swoje powieści Nabokov i Steinbeck, a Chuck Jones, twórca kreskówek, narysował Blackwingiem Królika Bugsa. Ołówkową legendę kupiłam z ciekawości, bo wychwalali te ołówki zagraniczni rysownicy. Oprócz tego, że bardzo stylowo wygląda, faktycznie ma świetny grafit i posługiwanie się nim to przyjemność. Do pisania wybieram wersję 602 w kolorze szarym, do rysowania miększą, z czarną oprawką.

Mój jedyny ołówek mechaniczny to popularny czerwony i pękaty „Kubuś” Koh-I-Noor Versatil z grubym grafitem. Można nim kreślić kreski normalnej grubości, ale także bardzo szerokie – przydaje się więc do cieniowania. Jest przydatny także jako narzędzie do kaligrafii, uzyskuję nim pięknie zróżnicowaną kreskę.

Malując akwarelami sięgam po ołówki rozpuszczalne w wodzie. Derwent Sketching Light Wash HB można stosować na sucho jak zwyczajny ołówek lub w połączeniu z akwarelami (pod wpływem wody linia znika, stapiając się z farbą, nie trzeba jej wycierać gumką). Derwent Graphitint Shadow nie jest szary, jak standardowe ołówki, ale leciutko niebieski. Można nim zaznaczyć cień rzucany przez przedmioty zarówno w rysunkach wykonywanych samym ołówkiem (na sucho), jak i w akwarelowych (po roztarciu wilgotnym pędzelkiem).

Zabawa ołówkami

Zanim pobiegniesz do sklepu plastycznego po ołówki różnej twardości, przetestuj te, które masz w domu. Spróbuj nimi pisać tak jak elastyczną stalówką albo brush penem, a przekonasz się, że (szczególnie te miękkie) dają linię zróżnicowanej grubości i mogą Ci pomóc w nauce kaligrafii. Jeśli chcesz się nauczyć rysować, zacznij od ołówków, a szybko zrozumiesz, jak dozować intensywność koloru zależnie od położenia obiektu względem źródła światła. Narysuj jakiś przedmiot zwracając uwagę na kierunek padania światła. Miejsca zacienione zaznacz mocniejszą kreską, zaś jasne bardzo delikatnie zacieniuj. Na YouTube znajdziesz wiele filmów uczących rysowania ołówkami. Polecam Ci te, z których sama korzystałam kilka lat temu –  lekcje Earniego Warda. Na zdjęciu powyżej widać jeden z moich pierwszych ołówkowych rysunków wykonany pod okiem Earnesta na kursie Strathmore.

Ciekawa jestem, czy wszyscy moi Czytelnicy korzystają z ołówków? Sięgacie po przypadkowe, czy ulubione? Jeśli macie jakieś pytania, piszcie w komentarzach, chętnie odpowiem 🙂