Kupując podstawowy zestaw akwareli nie znajdziesz w nim farby białej ani czarnej. Czerń i biel nie są barwami podstawowymi i nie da się przy ich pomocy zmieszać innych kolorów.

Ortodoksyjni malarze akwareliści uważają stosowanie białej i czarnej akwareli za profanację. Biel to niezamalowana kartka, czerń (a raczej bardzo ciemny kolor grający rolę czerni) można sobie samodzielnie zmieszać. Jednak biały i czarny kolor produkuje każda firma farbiarska. Czy warto je kupować? Moim zdaniem nie – choć sama je posiadam, to niemal nie używam. Jak sobie radzę?

Ciemny szary zamiast czerni

Akwareliści przeważnie unikają czerni. Panuje przekonanie, że czarna farba jest płaska, „martwa” i nieciekawa. Kiedy cztery lata temu kompletowałam pierwsze farby, kupiłam także czarną. Okazało się, że prawie po nią nie sięgam, bo kolor jest zbyt mocny i za silnie kontrastuje z innymi akwarelami – kiedy chcę namalować coś czarnego, wybieram przeważnie ciemną szarość, czasem ciemny brąz czy granat. W naturze prawdziwa czerń niemal nie występuje, najbliższa jej jest smoła i sadza.

Spójrz na zdjęcie: pierwsza czarna kropka to czerń słoniowa/czerń kostna (ivory black; kiedyś pigment ten wytwarzano ze spalonych kłów słoniowych). Kolejna farba to szarość Payne’a (Payne’s grey). Trzecia plamka to mieszanka sjeny palonej (burnt sienna) i ultramaryny (ultramarine) – głęboka szarość. Ostatnia kropka powstała ze zmieszania trzech kolorów podstawowych (magenty, niebieskiego cyjanu i cytrynowej żółci).

Kiedy się spieszę, na przykład malując poza domem, wybieram szarość Payne’a, a kiedy mam czas, sama miksuję sobie barwę czarnopodobną, co jest o tyle lepsze, że mogę – balansując składnikami – stworzyć odcień ciepły lub chłodny.

Szaroczarny kolor można uzyskać mieszając trzy kolory podstawowe albo brąz z niebieskim, niebieski z czerwonym czy czerwony z zielonym. Poeksperymentuj ze wszystkimi kolorami, które posiadasz!

Chcąc kupić gotową czarną akwarelę masz do wyboru kilka odcieni (jedno- i wielopigmentowych), na przykład w Białych Nocach są to: czerń słoniowa (ivory black), czerń sadza (lamp black), czerń neutralna (neutral black) i czerń woroneska (Voronezhskaya black).

  Uwaga: do zmieszania szarości wystarczą dwa (brąz i niebieski albo czerwony i niebieski) lub trzy kolory (żółty, czerwony, niebieski); jeśli użyjesz ich więcej, powstanie brudny bury!

Biel kartki zamiast białego

Inaczej niż w fizyce, w malarstwie nie da się mieszać bieli z innych barw. W sketchingu zasadniczo nie używa się białej farby. Jeśli chcesz przykładowo namalować kubek kawy z kroplą mleka i naniesiesz brązową farbę, ciężko jest domalować białą plamkę, bo akwarela to farba transparentna. Najlepiej byłoby zostawić niezamalowany fragment, aby biel mleka była bielą kartki papieru (fachowo nazywa się to „rezerwacją”). W praktyce jest to trudne, szczególnie gdy pracujemy w małym sketchbooku, często w pośpiechu, a chcemy namalować jakiś detal. Jak sobie zatem radzić? Innymi mediami. Drobne białe elementy można domalować czymś kryjącym lub – przed malowaniem – użyć płynu maskującego.

Oczywiście istnieją białe akwarele. Do wyboru mamy biel cynkową (zinc oxide lub chinese white) i tytanową (titanium white, opaque white). Biel tytanowa, pigment o ciepłym tonie, jest bardziej kryjąca i dodana do innych kolorów bardzo je rozjaśnia, nadając kredowy odcień, natomiast chłodniejsza w odcieniu biel cynkowa jest transparentna. Warto pamiętać, że w naturze biel często jest podszyta innym kolorem, na przykład śnieg jest niebieskawy, a chmura szarawa.

Na powyższym rysunku kawy w szklance wykorzystałam trzy sposoby na biel: zostawiłam biel kartki, po bokach i na spodzie szklanki użyłam białego tuszu, a na szkle białej kredki.

Test białych mediów do detali

Mimo, że mam w mojej palecie biel (cynkową), w praktyce niemal po nią nie sięgam. Kiedy chcę mieć na rysunku coś białego, staram się zostawić niezamalowany fragment kartki. Jeśli jest to niemożliwe – sięgam po płyn maskujący lub tusz kreślarski.

Na zdjęciu pokazuję, jak się spisują na akwareli różne media. Namalowałam osiem białych kółek akwarelą szkarłatnoczerwoną (scarlet Białych Nocy) i po wyschnięciu pisałam lub malowałam po nich kolejno:

 cienkopisem żelowym Hybrid Gel Grip Pentela (niestety, cienkopis ten bardzo przerywa, czasem kreska jest ostra i precyzyjna, innym razem pisak odmawia posłuszeństwa);

 cienkopisem Artline Multi Pen Shachihata (na bazie wody, efekt na akwareli jest, jak widać, bardzo słaby, podobny można osiągnąć białą kredką);

 korektorem w pisaku (biel jest bardzo intensywna, ale mimo cienkiej końcówki nie udało mi się uzyskać precyzyjnej linii – jest rozlana);

 tuszem kreślarskim Renesans (wyraźna linia)

 tuszem kreślarskim Brian Clegg (cienka, precyzyjna linia);

 akwarelą w tubie Winsor & Newton (dość dobry efekt po naniesieniu kilku warstw nierozcieńczoną farbą, prosto z tubki; kiedy użyłam kostki Białe Noce, bieli prawie nie było widać, farba jest zbyt transparentna);

 gwaszem (efekt nie jest zadowalający, jednak moje gwasze są stare i bardzo tanie);

 płynem maskującym Talens – najpierw narysowałam nim serduszko, kiedy wyschło pomalowałam farbą, a kiedy i ona wyschła, delikatnie starłam palcem zaschnięty płyn.

  O płynie maskującym napisałam oddzielny artykuł.

Jak widać, jest kilka ciekawych możliwości malowania po akwareli. Poza wymienionymi, można używać innych markerów, kredek ołówkowych i akwarelowych, farb akrylowych, temper, gwaszy.

Stosujesz się do ortodoksyjnych zasad, czy przemycasz w swoich pracach białą i czarną akwarelę?