Choć jestem specjalistką od kaligrafii nowoczesnej i jej miłośniczką, od czasu do czasu z przyjemnością cyzeluję klasyczne style, choćby po to, aby je Wam prezentować na blogu. Zapraszam na pierwszy odcinek cyklu o Copperplate, czyli kursywie angielskiej – dziś opowiem, co to za krój i jakie przybory są potrzebne, by nim kaligrafować.

Kiedy laik słyszy słowo „kaligrafia”, to prawdopodobnie przychodzi mu na myśl właśnie kursywa angielska. Eleganckie, pochylone litery wszyscy dobrze znamy, to właśnie one są protoplastkami pisma elementarzowego, którego uczyliśmy się w pierwszej klasie. Kiedy więc zabieramy się do nauki kaligrafii, wydaje się nam, że Copperplate będzie najlepszym wyborem jako krój „prawie taki sam” jak nasze pismo odręczne. Tymczasem jest to jeden z trudniejszych stylów kaligraficznych – między innymi dlatego, że jak w żadnym innym wszelkie błędy i krzywizny są bardzo widoczne.

Dziecko rylca i miedzianej tabliczki

Im więcej pisano odręcznie (głównie listów – prywatnych i urzędowych), tym większa była potrzeba kroju wygodnego i szybkiego. Z tej konieczności zrodziła się w XVI wieku italika – pismo lekko pochylone, w którym litery można było ze sobą łączyć. Italikę pisano szeroką końcówką wykonaną z trzciny lub pióra ptasiego. To właśnie w italice ma swoje początki Copperplate, choć nie powstał z niej bezpośrednio. Italika, rozpowszechniwszy się z Włoch po całej Europie, w naturalny sposób ewoluowała w różnych częściach kontynentu. Powstały takie pisma jak bastarda włoska czy francuskie pismo rondowe. W latach 80. XVII wieku angielscy kaligrafowie John Ayres i William Banson opracowali krój, który nazwano roundhand/English round hand.

Kreślono go innym już pisadłem – nie szerokim, lecz elastycznym, z ostro zakończoną końcówką. Było to w tamtych czasach zaostrzone ptasie pióro (metalowe stalówki pojawiły się dopiero na początku XIX wieku). Pojawiło się także nowe narzędzie rytownicze – ostro zakończony rylec grawerski umożliwiający rycie liter na wypolerowanej cienkiej płytce z miedzi. Po posmarowaniu takiej matrycy farbą można było uzyskać odbitki z precyzyjnymi detalami. Technika miedziorytu (po angielsku miedź to copper, a płytka – plate) to źródłosłów terminu Copperplate, którym dziś najczęściej określamy styl kaligraficzny, o którym piszę w niniejszym artykule.

Pismo miedziorytnika

Round hand był zarówno szybkim pismem odręcznym, jak i dopracowanym kunsztownym stylem kaligraficznym. W epoce baroku podbił Europę, stopniowo detronizując italikę i pisma gotyckie. Warto tu wspomnieć nazwiska George’a Bickhama, George’a Shelley’a i Charlesa Snella, skrybów i rytowników, którzy spopularyzowali Copperplate.

Po polsku Copperplate nazywamy inaczej kursywą angielską, natomiast w krajach anglojęzycznych ten krój nosi więcej nazw: round hand, English roundhand, Engraver’s script, Engrosser’s script. To pojęcia w zasadzie wymienne, choć dwa ostatnie spotkamy głównie w źródłach amerykańskich.

 Warto wiedzieć, że na bazie Copperplate nie tylko powstała kaligrafia nowoczesna (także pisana brush penami, czyli brush lettering), ale także polskie pismo szkolne, pismo Palmera czy Spencera.

 tutaj przeczytasz o piśmie łączonym, czyli kursywie

 przedwojenne polskie pismo szkolne na bazie Copperplate

 pismo Palmera

 

Jak wygląda kursywa angielska?

Nie ma jednego obowiązującego wzoru Copperplate, kształty liter nieco się różnią zależnie od książki czy strony internetowej. Jedne są prostsze, inne bardziej skomplikowane. Na przykład Joseph M. Vitolo w swoim popularnym instruktażu (link na końcu artykułu) rozbija poszczególne litery na więcej elementów niż inni kaligrafowie (przykładowo, małe o jest u niego pogrubione z obu stron i kreślone dwoma gestami).

Są jednak elementy wspólne, charakterystyczne dla kursywy angielskiej i odróżniające ją od innych krojów:

• spore pochylenie liter w prawo, pod kątem – zależnie od źródła – od 45 do 60 stopni względem osi poziomej np. dolnej krawędzi biurka (zazwyczaj jednak 55).
• nie ma określonej wielkości liter (zazwyczaj jest to ok. 5 mm), jednak zawsze wydłużenia górne i dolne są większe od wysokości x. Dzięki temu litery są elegancko smukłe. Proporcje zazwyczaj wynoszą 2:1:2 lub 1.5:1:1.5.
• małe litery alfabetu są zbudowane z kształtów podstawowych. Można z nich zbudować prawie wszystkie litery kursywy angielskiej. Również duże litery mają kilka wspólnych elementów składowych. Kształty podstawowe omówiłam we wpisie dotyczącym brush letteringu, jednak w – o wiele bardziej sformalizowanym – kroju Copperplate jest ich troszkę więcej, co dokładniej omówię w kolejnym artykule o kursywie angielskiej.
• piszemy narzędziem z elastyczną, ostro zakończoną końcówką – prowadząc linię do góry lub poziomo bez nacisku (linia jest cienka), prowadząc do dołu z naciskiem (linia jest gruba)
• kreśląc litery mamy na uwadze, że wiele z nich wpisuje się w owal

Przybory do Copperplate

 

Oto polecane przeze mnie przybory do pisania kursywą angielską:

• obsadka: skośna. Silne pochylenie liter wymaga tak niewygodnego i nietypowego ułożenia ręki, że niewiele osób jest w stanie robić to przy pomocy obsadki prostej. Obsadka skośna (oblique pen holder) bardzo ułatwia pisanie kursywą angielską. W handlu dostępne są obsadki skośne plastikowe lub drewniane, ja obecnie korzystam z firmy Manuscript.
• stalówka: elastyczna, czyli taka, której skrzydełka rozszerzają się wskutek nacisku kreśląc szeroką linię. Po zwolnieniu siły nacisku ostra końcówka stalówki pozwala napisać bardzo cienką kreskę. Dobre stalówki dla początkujących to np. Blue Pumpkin (Brause 361 Steno), Nikko G, Zebra G, Tachikawa G, Leonardt 40 Steno, Joseph Gillott 404. Na dalszym etapie nauki polecam np. stalówki Gillott 303, Hunt 56, Leonardt 300, Leonardt EF Principal.
• tusz: kaligraficzny. Początkującym nie polecam tuszów rysunkowych, płynnych akwareli czy atramentów do piór wiecznych – można nimi kaligrafować, ale bywają zbyt rzadkie lub zbyt gęste. Specjalny tusz kaligraficzny sprawdza się najlepiej. W tej chwili używam Indian Ink Talens i Calli Daler-Rowney.
• papier: gładki, niezbyt chłonny. Tańsza opcja to papiery do drukarki Navigator, Double A, Mondi Color Copy.  Droższa – papiery Tomoe River, Midori. Liniaturę do Copperplate można sobie narysować, wydrukować (polecam strony z liniuszkami Zanerian, Iampeth i CaliDraw) lub kupić specjalne bloki do kaligrafii np. polskiego producenta Archie’s Calligraphy (ma dwie wersje do Copperplate, z liniami 9:6:9 mm i 6:4:6 mm)

 jako fanka brush penów używam ich także do kursywy angielskiej. Aby pismo było odpowiednio pochylone, a ręka nie cierpiała silnie przekręcam kartkę w lewo. Najlepiej sprawdzają się małe i dość twarde pisaki pędzelkowe takie jak: Kuretake Bimoji, Tombow Fudenosuke, Pentel Touch Brush Pen.

 

Skąd się uczyć Copperplate

Najlepiej na początek przejrzeć kilka źródeł i wybrać taki kształt liter, który najbardziej do nas przemawia. Dostępne są zarówno darmowe materiały na YouTube, blogach czy stronach takich jak Iampeth.com, jak i płatne kursy stacjonarne lub online. Polecam szczególnie te drugie, bo do lekcji można wracać, a sposób kreślenia liter jest na filmach pokazany bardzo dokładnie.

Ja Copperplate uczyłam się przede wszystkim z książek, z czystym sumieniem mogę polecić: Copperplate Calligraphy From A to Z Sarah Richardson (to moja ulubiona), Italic & Copperplate Calligraphy Eleanor Winters, Mastering Copperplate Calligraphy. A Step-by-step Manual Eleanor Winters. Pomocny był także wspomniany wyżej darmowy pdf Josepha Vitolo Script in the Copperplate Style – do pobrania tutaj. Warto zajrzeć również do publikacji: Lessons in Engraver’s Script C.W. Jonesa.

 

Inne klasyczne kroje omawiane dotychczas na blogu:

 uncjała – część pierwsza, część druga

 pismo rondowe polskie

 

Mam nadzieję, że artykuł będzie Ci pomocny na początkowym etapie nauki kursywy angielskiej. Jeśli tak – podziel się nim z innymi klikając w wybraną ikonkę mediów społecznościowych poniżej!

Cykl o Copperplate to trzy wpisy, oprócz niniejszego przeczytaj koniecznie:

 małe litery Copperplate

 duże litery Copperplate